Historia Borzych

Wieś Borzychy

Dawniej jako Borzuchy, Borichy.

To niewielka wieś typu ulicowego (1) w gminie Liw, nad rzeką Liwiec, w powiecie węgrowskim, we wschodniej części województwa mazowieckiego.

Udokumentowana historia wsi Borzychy zaczyna się ok. 1580 r. Rejestr podatkowy wymienia w parafii starowiejskiej m.in. wieś Borichy (2).

Nazwa wsi prawdopodobnie pochodzi od słowiańskiego imienia Borzysław.

20 maja 1664 r., hrabia Jan Kazimierz Krasiński (1607 — 1669), herbu Ślepowron, kupił od Bogusława Radziwiłła dobra węgrowskie, a razem z nimi: Starą Wieś, Tończę i Borzychy.

Wystąpienie nazwy Borzychy potwierdza rejestr pogłównego (3) z 1676 r. (4).

Kolejne wzmianki pojawiły się dopiero 126 lat później.

10 października 1802 r. wobec ks. Jakuba Białobrzeskiego (...) zostają potwierdzone w Węgrowie wcześniejsze darowizny, prawa, tytuły nadań i sumy lokowane na rzecz parafii starowiejskiej. Oprócz włościan i szlachty z Lipek dziesięcinę składają: dziedzic hr. Jan Świdziński z dóbr Stara Wieś, Borzychy i Zuzułka.

14 lat później pojawiła się kolejna wzmianka o wsi — "Klucz Starowieyski obejmujący Folwark Tończa, a wsiami Tończą i Zuzułką, Maydanem wsią czynszową, tudzież Folwark Ludwinowski z wsiami Ludwinów, Stara wieś kościelna i Borzychy, w gminie, powiecie, Województwie tychże" (5).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1880 — 1902) wspomina Borzuchy — "wieś, powiat węgrowski, gmina i parafia Starawieś, urząd gminy. Roku 1827 było tu 25 domów i 239 mieszkańców (...), 679 m. obszaru."

Obecnie Borzychy nieco zmieniły swój charakter i są wsią rolno–wypoczynkową tym samym zmniejszając liczbę stałych mieszkańców.

Rzeka Liwiec

Liwiec jest lewym dopływem Bugu, stanowił niegdyś południową granicę historycznego Podlasia. Płynie przez obecne województwo mazowieckie.

W dawnych czasach rzeka płynęła w szerokiej dolinie, przez większość roku była spławna, a jej spokojny nurt czynił ją bezpiecznym szlakiem komunikacyjnym, handlowym i transportowym.

Obecnie Liwiec liczy ok. 142 km długości. Ma dwa źródła — południowe (6) nieopodal wsi Sobicze oraz północne (7) na terenie wsi Zawady. Rzeka kończy swój bieg koło Kamieńczyka.

Nazwa pochodzi od wierzby iwy, która dawniej brzmiała — lwiec.

Dawne zabudowania

Karczma w Borzychach

W czasach swojej świetności był to w pełni drewniany, piętrowy budynek. Pierwotnie mieściła się w nim karczma (8) z żydowskim gospodarzem. Później obiekt kilkukrotnie zmieniał właścicieli i zastosowanie — pełnił m.in. rolę urzędu pocztowego. Na końcu swojego użytkowego życia w budynku mieścił się sklep.

Kuźnia w Borzychach

We wsi, obok karczmy znajdowała się okazała, drewniana kuźnia. Odwiedzający Borzychy (9), którym zdarzyło się zboczyć z Wielkiego Gościńca Litewskiego, mogli liczyć nie tylko na strawę i nocleg, ale także na pomoc kowala. Warsztat kowalski funkcjonował w tym miejscu jeszcze w XX wieku. Tradycje kowalskie nie przetrwały próby czasu.

Młyn w Borzychach

Nad Liwcem funkcjonował drewniany młyn. Do wprawiania żaren w ruch wykorzystywana była siła rzecznego nurtu.

  1. Wieś typu ulicowego — wieś, której zwarte zabudowania ciągną się wzdłuż jednej głównej drogi. Charakterystyczną cechą „ulicówki” jest umiejscowienie wejścia do domu od strony podwórza, od głównego traktu występują wyłącznie okna.
  2. Regestr poboru Króla Jegomości na obronę rzeczypospolitej, wedle uchwały sejmu warszawskiego
  3. Podatek nakładany na ogół lub określone grupy mieszkańców kraju, płacony „od głowy”
  4. Regestr pogłównego prowincyi małopolskiey 1676 r.
  5. Kuryer Litewski, nr 28, Wilno, 5 kwietnia 1816 r.
  6. Źródło południowe rzeki Liwiec uważane jest za źródło główne
  7. Tzw. Liwiec II
  8. W dawnych czasach przebiegał w pobliżu ważny trakt handlowy Lublin, Łuków — Gdańsk, Sambia, jak również Wielki Gościniec Litewski
  9. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Borzychy – malownicza wieś w gminie Liw.

© 2023 Borzychy.com. Wszelkie prawa zastrzeżone.